Tavşan Bakımı Hakkında Bilinmesi Gerekenler

Bir hayvan sahiplenmeden önce kendinize sormanız gereken bir soru varsa o da budur. Bu soruyu cevaplarken kendi isteklerinizden ziyade lütfen hayvanın ihtiyaçlarını karşılayabilme imkanınızı düşünün. Tavşan sahiplenmeden önce bilmeniz gereken bazı şeyler şunlardır:

1. Tavşanların 8+ yıl ömrü vardır. Doğru bakılmayan çoğu tavşan ne yazık ki 1-2 yıl içerisinde ölmektedir fakat ev tavşanları cinslerine göre 8-12 yıl kadar yaşayabilmektedir. Tavşan sahiplenen kimse bunun uzun bir süreç olacağını bilmelidir.
2. Tavşanların kendilerine has kişilikleri vardır. Bu konuda tavşanlar köpeklerden ziyade kedilere benzerler, belirli bir kişilik tipi için üretilmemişlerdir. Herhangi cins bir tavşan herhangi bir kişiliğe sahip olabilir.
3. Tavşanlar günlük, yoğun bakım isteyen hayvanlardır. Tavşanlar kediler kadar bağımsız hayvanlar değillerdir, sağlıklı yaşayabilmeleri için günlük bakıma ihtiyaç duyarlar.
4. Tavşanlar günlük egzersize ihtiyaç duyar, kafese kapalı bir hayat yaşayamazlar. Her tavşanın en az 1m² yaşam, 2m² de egzersiz alanına ihtiyacı vardır. Tavşanların en az 5 saat bu egzersiz alanına erişim ihtiyacı vardır. En sağlıklısı ise, hayvanın kafese kapatılmadan ev içinde açık bakılmasıdır.
5. Tavşanlar özel bir diyete ihtiyaç duyar. Tavşanların yemek ihtiyaçları özeldir, ve her yerde bulunmayan yiyeceklerle beslenirler. Besin konusuna daha sonra değineceğiz fakat belki de en önemli ve hakkında en çok yanlış bilgi olan konulardan biri de budur.
6. Tavşanlar özel veterinerlere ihtiyaç duyar. Sağlık ve veteriner konusuna da sonra değineceğiz, fakat bu da çok önemli bir konudur. Ne yazık ki her veterinerin tavşanlar hakkında bilgisi yoktur, egzotik hayvan sınıfına girerler.
7. Tavşanlar tutulmayı sevmez. Özellikle de küçük yaşta alıştırılmayan tavşanları sevmek, bakım yapmak veya benzeri sebeplerle tutmak çok zor olur. Küçük yaşta alıştırılan tavşanlar bile, kendileri tutulmak istediğinde yanınıza gelir ve istemediğinde kaçar. Tavşanları zorla tutmaya çalışmak, onların kaçmaya çalışmasına, bu da omurgalarının kırılmasına sebep olabilir. Tavşanlar evcil hayvanıyla sarılıp uyumak isteyen kişiler için veya küçük çocuklar için bu yüzden uygun hayvanlar değildir.
8. Tavşanlara, veya yiyecekleri çayır otuna allerjiniz olabilir. Bu allerjiler nadir olsa da mümkündür.

Yukarıdakilerin sizi korkutmasına izin vermeyin, fakat sahiplenmeden önce lütfen tavşanların ihtiyaçlarını bilin. Doğru bakıldığında tavşanlar gerçekten çok oyuncu, sevecen, aktif ve sevimli dostlardır. Ayrıca dışarıda gezdirilme ihtiyaçlarının olmaması, ses çıkarmamaları ve diğer hayvanlara kıyasla daha az yer ihtiyacı olmaları sebebiyle apartman içerisinde bakılmak için ideal hayvanlardır.

Yukarıdakileri okuyup, düşünüp, tavşan sahiplenmeye karar verdiyseniz bir sonraki başlıkta önemli bilgilerle devam edeceğim.

Yukarıdakileri okudunuz ve tavşan sahiplenmeye karar verdiniz, bu başlıkta da bu süreçte yapılması gerekenlerden bahsedeceğim.

1. Nereden?: Lütfen Pet Store aracılığı ile tavşan almayın. Bu hayvanlar ne yazık ki insanlık dışı konumlarda "üretilir" ve sağlıksızdırlar. Ayakta zor durdukları kafeslerde doğum yapan annelerinden çok erken bir yaşta ayrılırlar. Mümkün mertebe sahiplenin, zor bakımları yüzünden tavşan alıp sonra bakmaktan vazgeçen bir çok kişi vardır, bazı hayvan barınaklarında da tavşanlar vardır. Eğer sahiplenecek bir tavşan bulamıyorsanız, pet shop yerine etiğe uygun olarak hayvan çiftleştiren üreticilerden tavşan sahiplenebilir/alabilirsiniz.
2. Yaş: Tavşanların sütten kesilmesi en az 8 hafta sürer, tavşan sahiplenirken tavşanın en az 8 haftalık ve sütten kesilmiş olmasına lütfen dikkat edin. İdeal olarak ise 12 haftalık ve sütten kesilmiş olması en sağlıklısı olacaktır. Bazı satıcılar size 4 haftalık bir tavşanın sütten kesileceğini söyleyebilir, inanmayın. Tavşanın sağlıklı büyümesi için en az 8 haftalık ve sütten kesilmiş olması gerekeceğini unutmayın.
3. Cins seçimi: Tavşanların kişiliklerinin cinsleri ile bir alakası yoktur. Yalnızca daha küçük türler daha büyüklere göre daha hareketli olurlar. Bunun haricinde ise, daha uzun tüylü cinsler daha çok bakım ve temizlik ister.
4. Kaç tavşan?: Tavşanlar sosyal hayvanlardır, gereken ilgiyi gösterme imkanınız yoksa 2 tavşan sahiplenmeyi düşünün. Eğer iki bebek tavşan sahiplenecekseniz, aynı cinsiyet olması daha iyi olacaktır. Tavşanlar kısırlaştırılana kadar, veya cinsiyetlerinden emin olana kadar bu iki yavruyu birbirinden uzak tutmak iyi olacaktır.
5. Hazırlık: Mümkün mertebe sahipleneceğiniz hayvanın yerini ve yemeklerini önceden hazırlayın, daha önce de bahsettiğim gibi tavşan bakımı için ihtiyaç duyulan şeyler veya yiyecekleri her yerde bulunmayabiliyor, bu sebeple hazırlıksız yakalanıp hayvanı hazırlıklar bitene kadar sağlıksız koşullarda tutmayın.
6. Veteriner: Söz, yakında bu konuya da daha detaylı değineceğiz. Tavşanı sahiplenmeden önce bir sabit, bir de acil çalışan (ikisi aynı veteriner olarak mümkünse daha da iyi) veteriner bulmanız acil durumlarda çok işinize yarayacaktır.

Sahipleneceğiniz tavşana karar verdiniz ve anlaştınız, gelin yeni dostunuz evinize gelmeden onun için kalacak bir yeri bir sonraki başlıkta hazırlayalım.

Evin içinde serbest dolaşacak olsa da, her tavşanın kendini güvende hissedeceği veya temizlik esnasında kapatmanız gereken bir kafese ihtiyacı vardır.

Bu kafes en az 1-1.5m² olmalıdır. Bu kafesin içinde, tavşanın içinde saklanabileceği bir kutu veya ev olmalıdır. Tavşan, tuvaletini yapmak için bu kafesin bir köşesini kendiliğinden seçecektir, siz de tuvaletini buraya koyarak kolayca tuvalet eğitimi verebilirsiniz. Kafesin altı düz ve deliksiz olmalıdır. Kafes sürekli temiz tutulmalıdır. Bu kafes içerisinde tavşanın yemek ve suya erişimi kolay olmalıdır.

Kafes mümkün mertebe çok ayak trafiği olmayan, fakat çok da ailenin geri kalanından izole olmayan bir yerde olmalıdır. Sürekli rahatsız edilirse tavşan strese, fazla yalnız kalırsa da depresyona girebilir. Oturma odasının bir köşesi kafes yeri için iyi bir yerdir.

Kafes tavşanın üstünden atlamasını engelleyemeyecek kadar kısaysa üstünün kapatılması iyi olacaktır.

Temizlik kolaylığı ve tavşanın rahatı için kafesin altına fazla kumaş, fazla yatak çarşafı vb. gibi şeyler serebilirsiniz. Temizlik esnasında direkt olarak bu çarşafı atabilir veya yıkayabilirsiniz. Tavşanın özellikle tuvaletinin ve suyunun etrafında özellikle emici bir yüzey olması iyi olacaktır, tavşan tüylerinin kuru tutulması çok önemlidir. Emici bir yüzey bir tuvalet kazasında veya su dökülmesi durumunda tavşanınızın buraya basarak ayak altlarının veya tüylerinin ıslanmasını önler.

Tavşanınızı oturma odasına koyarken kokudan endişelenmeyin, sağlıklı bir tavşan kötü kokmaz ve hatta hayvanı alıp burnunuza yaklaştırmadıkça herhangi bir kokusu yoktur, yaklaşıp kokladığınızda da aslında güzel kokar. Tavşanınızın sağlıklı ve temiz olması, kafesinin de temiz tutulması durumunda herhangi bir koku yapmayacaktır.

Tavşanların özel bir diyeti vardır. Diyetlerinin büyük bir çoğunluğu çayır otu bazlı olmalıdır ve çayır otuna sınırsız erişimleri olmalıdır. Diyetleri pelet ve yeşilliklerle desteklenmelidir. Meyve ve sebze kısıtlı bir miktarda verilmelidir. Tavşan diyeti ile ilgili çok doğru ve detaylı bir paylaşım forumda @KCG tarafından yapılmıştır, bağlantıyı aşağıda paylaşıyorum.

Tavşanlar için doğru beslenme nasıl olmalıdır? *En detaylı

Yukarıdaki yazıya ek olarak, tavşan peletleri homojen olmalıdır. Pet Shop'larda tavşan yemi olarak satılan ve aşağıdaki gibi görünün karışımlar tavşanlara yedirilmemelidir.



Bunun yerine, aşağıdaki gibi görünen peletlerden verilmelidir. (Bu konu hakkındaki forum kurallarını bilmediğimden herhangi bir marke veya link paylaşmıyorum, fakat çok kolay bir şekilde internetten bulabilirsiniz.)



Buna ek olarak, su tercihen kase içerisinde verilmeli ve sık sık değiştirilmelidir. Fakat sizin tavşanınız da benimki gibiyse ve sık sık yemek/su kaplarını deviriyorsa sulukta da verebilirsiniz. Sulukta vermeyi tercih ediyorsanız rahatça erişebileceği bir yükseklikte olmasına dikkat edin ve içtiği su miktarını iyi gözlemleyin. Sağlıklı bir tavşan, bir günde, vücut ağırlığının 1 kilosu başına 50-150ml arasında su içmelidir. (Kilosunun yaklaşık 1/10'u olarak da düşünebilirsiniz.)

Daha önceden de bahsettiğim gibi tavşanlar özel, egzotik veterinerler ister. Ne yazık ki egzotik veterinerlerin tümü de tavşanlar hakkında iyi bilgi sahibi olmayabiliyor. Bu konu hakkında yine @KCG tarafından açılmış bir başlık var, başlıkta İstanbul ve İzmir için güzel öneriler var. Siz de kendi şehrinizde tavşandan anlayan veterinerler biliyorsanız lütfen bu başlıkta paylaşın. Başlık bağlantısı aşağıdadır.


Tavşanlara 2-3 ayda bir, hayvan evden çıkmasa ve evdeki tek hayvan olsa dahi, iç ve dış parazit tedavisi yapılmalıdır. Parazit ilaçlarını vermek için egzotik veterinere ihtiyaç yoktur, yakınınızdaki veterinerlerin çoğu yapabilir.

Buna ek olarak, tavşanınızın sağlığını kendiniz de kontrol etmelisiniz. Sık sık, aşağıdaki durumları gözlemleyerek bir aksilik olduğunda veterinere gitmelisiniz. Kontrol etmeniz gereken yer/durumlar şunlardır:

1. Gözler: Tavşanınızın gözleri temiz ve parlak olmalıdır. Etrafında herhangi bir çapaklanma veya kızarıklık olmamalıdır.
2. Kulaklar: Kulakların içi kuru ve temiz olmalıdır. Kulak kiri olmamalıdır. Kulak derisi pürüzsüz olmalıdır, egzama gibi döküntüler parazit veya mayt olduğuna işaret eder.
3. Burun: Tavşanınızın burnu temiz ve kuru olmalıdır. Etrafında sümük veya herhangi başka bir pislik olması başka bir rahatsızlığa işaret eder.
4. Deri ve Kürk: Tavşanınızın kürkü parlak ve sağlıklı görünmelidir. Derisi pürüzsüz olmalıdır. Egzama gibi döküntüler, veya kürksüz kalmış bölgeler parazit veya mayt olduğuna işaret eder.
5. Ağız ve Dişler: Tavşanınızın ağzının etrafında herhangi bir şişlik veya kızarıklık olmamalıdır. Ön dişlerinden üst veya alt dişler birbirinin önüne geçmemelidir, düz olmalıdır. Tavşanların dişleri sürekli uzar, arka dişlerinin sizin tarafınızdan kontrol edilmesi zordur, veteriner tarafından yapılmalıdır. Ön dişlerde ise alt dişlerin, üst dişlerin önünde olması, veya tam tersi, dişlerin fazla uzadığına işaret eder. Bu durumda tavşanınızın dişlerinin törpülenmesi gerekir. Tavşanınızın ağzında şişlik veya yara olması, sürekli dişlerini gıcırdatarak acı çektiğini belirtmesi veya yemek yememesi ile az yemesi dişlerinin çok uzadığına işaret edebilir.
6. Koku bezeleri: Tavşanların kasıklarının iki yanında birer adet koku bezeleri bulunmaktadır. Bu bezelerin içinde tıkanma olması enfeksiyona sebep verebilir. Bezeler kese gibidir, hafifçe açıp içine bakmanız gerekir. İçerisinde eğer kulak kirine benzer bir birikme veya tıkınaklık varsa ılık suyla nemlendirilmiş bir kulak çubuğuyla nazikçe temizlemeniz gerekir.
7. Ayak ve Tırnaklar: Tavşanların tırnaklarının düzenli olarak kesilmesi gerekir, fakat bu yapılırken tırnak içi damarlara dikkat edilmelidir. Tırnak kesimi ile ilgili bir resim aşağıda paylaştım, bu resimdeki ilk kısım doğru kesimdir. Ayaklarının altı tüy ile kaplı olmalıdır ve deri gözükmemelidir. Tavşan sert bir zeminde uzun süre kalırsa ayaklarının altında sorun çıkabilir. Herhangi bir pembelik kanamaya işaret olabilir. Ayak altı yaralarının tedavi edilmesi gerekmektedir, bunun için veteriner tarafından pansuman yapılacak, sonrasında da size bir sprey verilecektir. Bu spreyle yaranın sık temizlenmesi gerekecektir.

Bunların dışında tavşanınızın hasta olabileceğine dair işaretler aşağıdaki gibidir:

1. Yüksek sesle diş sürtme.Tavşanlar mutlu olduklarında da dişlerini birbirine sürter, fakat acı çektiklerinde bu çok daha yüksek sesli olur.
2. Yemek yememe/az yemek yeme. Tavşanınız normalden çok az yemek yiyor veya hiç yemiyorsa bu büyük bir soruna işarettir. Tavşanlar gün içerisinde az fakat sık sık yemek yerler. Tavşanınızın yemek yemediğini düşünüyorsanız çok sevdiği bir ödül meyvesinden teklif edin, almazsa bir süre sonra tekrar deneyin. Yine almazsa derhal veterinere gitmelisiniz.
3. Su içmeme. Tavşanınız su içmiyor veya çok az içiyorsa bu da büyük bir soruna işarettir. Eğer suluktan içiyorsa, kaseye koyarak daha erişimi kolay halde su içirin ve hemen veterinere gidin.
4. Halsizlik. Tavşanınız hareketsiz, ve sizin uyarılarınıza tepkisiz ise bu da hastalık işaretidir.
5. Dışkılamama. Tavşanınız dışkılamıyorsa bu çok büyük bir sorundur. Derhal veterinere gitmelisiniz.

Yukarıda saydığım durumların hepsi kritiktir, bunlar GI Staz denilen rahatsızlığın belirtileri olabilir. GI Staz tavşanlarda sık görülebilen bir hastalıktır, tavşanın sindirim sisteminin tamamen durması olarak nitelendirilir. Tedavi edilmediğinde ölümcüldür. GI Staz için veterinere hemen gitmelisiniz. Veteriner ağrısı ve birikmiş gazı için iğne yapacaktır. Sonrasında ise tavşanınız kendi kendine yemeğe başlayana kadar şırınga ile beslemeniz gerekebilir. GI Staz başlı başına bir hastalık olabileceği gibi, başka bir hastalığın semptomu da olabilir. GI Staz stres, diş ağrısı, hastalık ve depresyon gibi bir çok sebepten dolayı olabilir.

Tavşanınızın sağlığını anlamanın bir diğer yolu da dışkı ve idrar kontrolüdür. Tavşanınızın dışkısı yuvarlak ve kuru olmalıdır. Aşağıda bu konu hakkında çok detaylı bir yazıyı ingilizce ve türkçe olarak paylaştım.

İngilizce: Guide to Bunny Poops — BUNS
Türkçe: Guide to Bunny Poops — BUNS

Özellikle dikkat edilmesi gereken konular şunlardır: Yukarıdaki bağlantıda sekotrop veya cecotrope olarak geçen kakalar normaldir ve tavşanınız bunları geviş getirmek amacıyla yer. Fakat çoğunluğunu yemiyorsa bu diyet bozukluğu olduğunu gösterir. Tavşanlarda ishal çok kısa zamanda ölümcüldür. Tavşanınızın ishal olduğunu düşünüyorsanız hemen veterinere gitmelisiniz! Aşağıdaki bağlantıda bu konuyla ilgili bir konuşma var, okumanızı tavsiye ederim. Bu bağlantıda ishal ve cecotrope farkından bahsettim ve benden önce de tavşan poposunun doğru temizliği hakkında gayet güzel bilgiler verilmiş.


İdrar konusunda ise, tavşanların idrar rengi turuncu veya kırmızı olabilir, yedikleriyle alakalıdır. Bu konuyla ilgili forumda açılmış şu başlığa bakabilirsiniz:


Son olarak ise, burada bahsettiklerimden başka standart dışı hareketler yaptığını gözlemlerseniz kontrol için veterinere götürmenizde fayda vardır.

Tavşanlar tabiatları gereği temiz hayvanlardır, kendi kendilerini temizlerler. Eğer tavşanınızın popo kısmı sık sık pisleniyor ise bu bir sağlık sorunu veya yanlış diyet göstergesidir. Eğer tavşanınızın poposu pislenmişse öncelikle sorunun kökünü çözün, bunun için veterinerden yardım alabilirsiniz.

Fakat bazen tavşanınızın temizlik için zor eriştiği bölgelerde pislenmeler olabilir, veya fazla ödül maması verdiğiniz bir durumda poposuna cecotrop yapışabilir. Bu durumlarda temizlik yine aşağıdaki konuyu okuyabilirsiniz.


Tavşana tuvalet eğitimi vermek için özel bir şey yapmanıza gerek yoktur, tavşanlar yine tabiatları gereği tuvalet yapmak için yaşam alanlarının bir köşesini seçerler. Siz de tuvaletlerini bu köşeye koyarak tuvalet eğitimi verebilirsiniz, bir süre sonra tavşanınız bu tuvalet dışında bir yere tuvaletini yapmayacaktır. Arada sırada çok az miktarda dışarıya dışkılama olabilir, bir peçeteyle hemen alıp atabilirsiniz. Sağlıklı tavşan dışkısı herhangi bir iz bırakmaz ve insana herhangi bir zararı yoktur. Kısırlaştırılmış bir tavşana tuvalet eğitimi vermek çok daha kolaydır. Tavşanlar çayır otlarını yerken tuvaletlerini yapar, tuvaletleriyle çayır otlarının aynı yerde olması tuvalet eğitimini hızlandırır ve kolaylaştırır.

Tavşan tuvaletlerinde kedi kumu kullanmaktan kaçının, tavşanlar dış geviş getirdiğinden ve kendi cecotroplarını yediğinden, buna yapışan silika bazlı kedi kumları sağlık problemi yaratır. Talaş daha sağlıklı olabilir fakat özellikle uzun tüylü tavşanlarda tüylere yapışarak bütün evinize dağılır. Ben şahsen emici peletler kullanıyorum, tavsiye ederim, hem temiz hem koku tutuyor hem de her yere dağılmıyor. Eğer pelet kullanacaksanız da doğal ahşaptan olmasına dikkat edin.

Tavşanlar duygularını dile getirmek için bazı ses ve davranışlarda bulunurlar.

Olumlu davranışlar:

• Koşma, koşu esnasında zıplama ("Binkying"). Mutluluk göstergesidir.
• Hafifçe dişlerini birbirine sürtme (bunu duymamanız gerekir, ancak kafasını severken hissedebilecek kadar hafifliktedir.) Mutluluk göstergesidir.
• Hafifçe "gıdaklama". Tavşanlar kısık sesle "gıdaklarlar", bu ses tavuk gıdaklamasıyla telefon titreşimi arasında gibi bir sestir, mutlu olduklarında yaparlar.
• Kendini yana doğru bırakarak ayakları havada kalacak şekilde yatma. ("Flopping") Rahatlık göstergesidir.
• Ayaklarını uzatarak veya vücudunun altına alarak yatma. ("Loafing") Rahatlık göstergesidir.
• Sahibini yalama: Tavşanlar tuz eksikliğinden dolayı sizi yalamaz, yalnızca sevgi göstergesidir.
• Yakınına gelince kafayı eğme. Sevilmek istediği anlamına gelir.
• Çene sürtme. Tavşanın sizi veya çenesini sürttüğü objeyi kendisinin olarak işaretlemesidir.

Olumsuz davranışlar:

• Ayak üstüne, karnı yere değmeyecek şekilde oturmak. Bu davranış GI Staz geçiren tavşanlarda gaz birikimi canları çok yandığında görülür.
• Sertçe dişlerini birbirine sürtme/gıcırdatma. Tavşanınızın çok acı çektiğini gösterir.
• Ayaklarını yere vurma. Tavşanınızın sinirlendiğini veya korktuğunu gösterir.
• Mızmızlanma. Tavşanlar adeta insan mızmızlanması, veya oflaması, gibi ses çıkarabilir. Tavşanınızın sinirlendiğini gösterir.
• Göz kısma. Tavşanınız sürekli gözlerini kısıyorsa acı içinde olduğunu gösterir.
• Normalden çok hızlı nefes alma. Tavşanlar doğal olarak hızlı nefes alır ve kalpleri hızlı atar, fakat normalden çok daha hızlı ise bu korktuklarını veya stres altında olduklarını gösterir.
• Kaçma/saklanma/saldırma. Tavşanınız sürekli olarak sizden kaçıyor, saklanıyor veya size saldırıyorsa kendini tehdit altında hissettiğini gösterir.
• Çığlık atma. Bir tavşan sahibinin duymak isteyeceği en son sestir, korkunç bir sestir. Bir bebeğin acı içinde çığlık atmasına benzer. Tavşanlar bu sesi ölürken veya öleceklerini düşündüklerinde çıkarır.

Tavşanlar gözü açık uyur, bunun herhangi bir sakıncası yoktur. Gözlerini kapatarak uyumaları çok derin uykuda olduklarını ve çok rahat ve güvende hissettiklerini gösterirken, tavşanınızın gözü açık uyuması rahatsız veya tehdit altında hissetiğini göstermez.

Popüler düşüncenin aksine sırtı üstüne yatırılan tavşanlar şoka girmez. Bu düşünce çok eski ve hatalı bir çalışmaya bağlı olarak ortaya sürülmüştür, herhangi bir gerçekliği yoktur.

Küçüklüğünden alıştırılan bir tavşan ele alınmaktan çekinmez, hatta kendisi kucağınıza gelmek isteyebilir, fakat dediğim gibi küçüklükten alıştırılması gerekir.

Tavşanlar zeki hayvanlardır, isimlerine cevap vermek, çağırınca gelmek, işaretle zıplamak gibi bir çok şey için eğitilebilirler.